Kırgızistan hakkında bilgi Hakkında

Kırgızistan

Kırgızistan, resmî adı kirgizîstan cumhu­riyeti. Asya’nın orta kesiminde ülke. Ku­zeyde ve kuzeybatıda Kazakistan, güney­batıda Özbekistan, güneyde Tacikistan, gü­neydoğuda da Çin’le çevrilidir. Çin’den Tian Shan’ın (Tanrı Dağları) bir kolu olan Kokşaalatau ile ayrılır. Yüzölçümü 198.500 knr’dir. Başkenti Bişkek (Frunze). 1992 tahmini nüfusu 4.533.000′dir.

Doğal yapı. Kırgızistan dağlık bir ülkedir. Ülkenin en yüksek noktaları Çin sınırındaki Zafer ve Han Tengri doruklarıdır. Tian Shan’ın merkezini oluşturan bu bölgedeki dağların dorukları sürekli kar ve buzla kaplıdır. Dağlardan aşağıya doğru çok sa­yıda hızlı akışlı, kısa ırmak akar. Güney­batıdaki Fergana Vadisi dışında, ülke­deki önemli düzlükler Çu ve Talaş va­dileridir.

Kırgızistan’ın denizlerden uzak ve çevrede­ki ovalara göre yüksek oluşu iklimi büyük ölçüde etkiler. Ülkenin alçak kesimleri sıcak çöl rüzgârları kuşağındadır. Yüksek kesim­lerde soğuk çöl iklimi hüküm sürer. Arada kalan geçiş bölgesinde iklim yüzey şekilleri­ne göre değişiklik gösterir: batıya ve kuzeye bakan yamaçlar genellikle çok yağış alır. Ortalama yıllık yağış miktarı Tian Shan’ın doğusunda 180 mm iken. Kırgız ve Fergana dağlarında 750-1.000 mm’ye yükselir.

Çok yüksek kesimler dışında ülkenin bü­yük bölümü alp ve alp altı tipi çayırlarla kaplıdır. Alçak vadilerde ve kuzeye bakan yamaçlarda iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar görülür. Ormanlarda boz ayı. vaşak, yaban domuzu, kurt ve gelincik: dağlık step bölgesinde de markor, geyik ve kar parsı yaşar.

Kırgızistan Nüfus Özellikleri

Nüfus: Kırgızistan nüfusunun yüzde 52,4′ünü Kırgızlar, yüzde 21.5′ini Özbekler, yüzde 12.9′unu da Ukraynalılar oluşturur (1989). Ülkede Almanlar ve Tatarlar da yaşar. 1990 verilerine göre doğum oranı binde 29,3. ölüm oranı binde 7. doğal nüfus artış hızı da binde 22.3′tür. Halkın büyük bölümü Müslümandır. Kırgızlar bir Türk lehçesi olan Kırgızca ya da Kırgız Türkçesi konuşurlar. Eski çağlarda Tian Shan yöresi­ne yerleşen ilk Kırgız klanları Orta Asya’nın en büyük göçebe gruplarından biriydi. Sovyet iktidarı kurulduktan sonra göçe­be yaşam hemen tümüyle ortadan kalktı. 1991′de nüfusun yüzde 38.1′i kentlerde, yüzde 61.9′u da kırsal kesimde yaşıyordu. Başkent Bişkek dışındaki önemli kentler Oş, Celalâbad ve Tokmak’tır.

Kırgızistan Ekonomik Özellikleri

Ekonomi: Eskiden ekonomisi yalnızca ta­rıma dayanan Kırgızistan’da günümüzde başta antimon ve cıva olmak üzere demir dışı metaller çıkarılmakta, çeşitli makineler üre­tilmektedir. Öteki önemli sanayi dalları gıda işleme ve hafif sanayidir. Hidroelektrik santralların bulunduğu ülkede petrol ve doğal gaz rezervleriyle geniş kömür yatakla­rı da vardır. Sanayileşme tarımın makineleş­mesini sağlamış, açılan sulama kanallarıyla tarımsal üretim önemli ölçüde artmıştır. Yetiştirilen ürünlerin başında pamuk, şeker pancarı, tütün ve afyon gelir. Yetiştirilen hayvanlar arasında koyun, keçi ve sığır sayılabilir. Ülkenin dağlık kesimlerinde ya­rış atları yetiştirilir, arıcılık, avcılık ve balık­çılık yapılır.

1989 verilerine göre Kırgızistan’ın gayri safi milli hasılası 5,2 milyar ruble, kişi başına düşen milli gelir ise 1.200 rubledir. Kırgızistan’ın ihraç ürünlerinin başında ma­kine ve donanım, hafif sanayi ürünleri, demir dışı metaller ve gıda maddesi gelir. Başlıca ithal ürünleri ise hafif sanayi ürünle­ri, makine, petrol ve kimyasal maddedir.

Kırgızistan Yönetim Özellikleri

Yönetsel ve toplumsal koşullar, Kırgızistan 1991′e değin SSCB’yi oluşturan cumhuriyet­lerden biriydi. O dönemde en yüksek yönetim organı Yüksek Sovyet’ti. Yüksek Sov­yet’in üyeleri beş yıllık bir dönem için Kırgızistan Komünist Partisi’nin belirlediği adaylar arasından seçilirdi. Yüksek Sovyet daha sonra kendi içinden bir Prezidyum ve Bakanlar Kurulu seçerdi. Politikaların oluşturulmasında Komünist Parti belirleyici rol oynardı. 1980′lerin sonlarında SSCB’nin öteki cumhuriyetlerinin çoğunda olduğu gi­bi Kırgızistan’da da bağımsızlık hareketi güç kazandı. Kırgızistan 31 Ağustos 1991′de bağımsızlığını ilan etti. 21 Aralık 1991′de de Bağımsız Devletler Topluluğu’na katıldı. Günümüzde Kırgızistan’ın yönetsel yapısı bir değişim süreci içindedir.

Kırgızistan’da eğitim ve sağlık hizmetleri parasızdır. Ülkede yükseköğretim veren birkaç enstitü vardır. Bunların en önemlisi Bilimler Akademisi’dir. Ortalama yaşam süresi erkeklerde 64,5 yıl, kadınlarda 72.8 yıldır (1990).

Kültürel yaşam. Kırgızlar zengin bir sözlü edebiyat geleneğine sahiptir. Kırgız halkının bağımsız bakış açısını yansıtan Manas gibi uzun halk destanları, halk ozanları tarafın­dan kuşaktan kuşağa aktarılır. Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’la Kazak oyun yaza­rı Kaltay Muhammedyanov’un birlikte kale­me aldıkları. Stalin dönemindeki ahlak so­runlarını tartışan Fujiyama adlı oyunun Moskova’daki ilk sahnelenişi büyük yankı uyandırmıştır.

Müzikte üç telli komuz (kopuz) gibi eski geleneksel çalgılar korunmakla birlikte. Kırgızistan Senfoni Orkestrası da kurulmuş­tur. Ülkede ayrıca halk dansları topluluklarıyla hem Kırgızca, hem de başka dillerde yazılmış oyunlar sergileyen tiyatrolar vardır.

Tarih, Kırgızların kökeni henüz tam olarak belirlenememiştir. Kırgızların adı Han dö­neminden (İÖ 206-İS 220) kalma Çin vakayinamelerinde ve 8. yüzyıla ait Orhun Yazıt­larında geçer. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud Kırgızlardan Türk halklarının en doğuda yaşayanı olarak söz etmiştir. Günümüzün Rus etnografları Kırgızların Tian Shan böl­gesine 12. yüzyılda yöreye akınlar düzenle­yen Karahitaylarca getirildiğini öne sürmek­tedir.

19. yüzyıla gelindiğinde, bugünkü Kırgızis­tan topraklarında göçebe Kırgız kabileleri yaşıyordu. Bu kabileler Hokand Hanlığı’na bağlı olmakla birlikte bir ölçüde bağımsızlı­ğa sahipti. 19. yüzyılın ikinci yarısında bölgeyi Ruslar işgal etti ve gitgide büyüyen bir Rus nüfus yöreye yerleşmeye başladı. 1916′da Ruslara karşı başlatılan ayaklanma kanlı bir biçimde bastırıldı. Kırgızlar 1917 Devrimi’nden sonra Sovyet yönetimine kar­şı bir gerilla savaşı başlattılar. Daha önce Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin bir parçası olan Kırgızistan, Ekim 1924′te Rus SFSC’ye bağlı özerk bir yöne­tim birimi (oblast) oldu. 1926′da gene Rus SFSC içinde özerk bir cumhuriyet statüsü kazandı. Aralık 1936′da da SSCB’yi oluştu­ran cumhuriyetlerden biri oldu. 1990′da ülkedeki Özbeklerle Kırgızlar arasında, top­rak dağılımından kaynaklanan bir çatışma çıktı. Çatışma sırasında çok sayıda kişi öldü ve Sovyet hükümeti Kırgızistan’la Özbekis­tan arasında savaş çıkmasını önlemek ama­cıyla iki ülke arasındaki sınırı kapattı. Aynı yıl ekimde Yüksek Sovyet Asker Akayev’i devlet başkanlığına seçti. Kırgızistan parla­mentosu 31 Ağustos 1991′de ülkenin bağım­sızlığını ilan etti. Ekimde de Kırgızistan Demokratik Hgreketi’nin desteklediği As­ker Akayev halkın oyuyla cumhurbaşkanı seçildi. Kırgızistan bağımsızlığın ardından Birleşmiş Milletler’e, Uluslararası Para Fo- nu’na (IMF) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirli­ği Konferansı’na üye oldu. Temmuz 1992′de Akayev’in ve IMF’nin hazırladığı bir ekono­mik program uygulanmaya başladı. Mayıs 1993′te ise som adını taşıyan Kırgızistan parası dolaşıma kondu. Kırgızistan hakkında bilgi, Kırgızistan özellikleri

Kırgızistan hakkında bilgi